• اول اینکه، در این روش، تلفات الکتریکی در لحظات استارت زنی، تا سه و چهار برابر توانِ لامپ بود. مثلا در یک مهتابی 40 واتی، ممکن است تا 160 وات و بالاتر، در لحظه استارت زنی، توان مصرف شود. خود این توان، به دلیل گذرا بودن، چندان اهمیت ندارد. ولی روی سایر وسایل الکتریکی و اندازه گیری، نویز ایجاد می کند.
• دوم اینکه، چون مدار بسیار ساده ای دارد، متاثر از شبکه الکتریکی برق شهر است و افزایش ولتاژ برق شهر یا کاهش فرکانس برق شهر، طول عمر لامپ مهتابی را کاهش داده و روی نور تولیدی آن، اثر می گذارد.
• سوم اینکه، تمام شدن عمر استارتر یا اتصالی در خازن استارتر مهتابی، می تواند در مدت کمی، باعث تمام شدن عمر لامپ مهتابی شده، و یا فیلامان ها را بسوزاند یا امپدانس لوله شیشه ای را آنقدر بالا ببرد که حتی با تعویض استارتر معیوب نیز، دیگر مهتابی روشن نشود.
• در این روش، نمی توان لامپ مهتابی را با منابع DC با ولتاژ معادل برق شهر، روشن کرد. ولی لامپ کم مصرف دارای بالاست الکترونیکی را می توان با ولتاژهای 180 تا 280 ولت DC روشن کرد.

چرا نور لامپ کم مصرف بیش از لامپ مهتابی، با توان یکسان است؟

به دلیل پیشرفت تکنولوژی نیمه هادی های ولتاژ بالا، روش ایجاد ولتاژ بالای استارت زنی لامپ فلورسنتی که دردسرها و مشکلات زیادی داشت، رفته رفته کنار گذاشته شد ،و یک مدار الکترونیکی کم توان، که عیوب استارت زنی با استارتر را ندارد، جایگزین شد. همینطور، تغییراتی در ساختار و شکل فیزیکی و مواد فلورسنتی به کار رفته در لامپ های فلورسنتی جدید ایجاد شد که، مجموعه این ها، منجر به افزایش بازده و راندمان این لامپ ها گردید. به دلایل زیر، راندمان و نور دهی لامپ کم مصرف، بیش از لامپ های فلورسنتی نسل گذشته شده است. حتی وقتی یک لامپ کم مصرف چهل واتی با یک مهتابی چهل واتی مقایسه شود:

• کاهش قطر لوله شیشه ای لامپ فلورسنتی.
• تغییر در شکل فیزیکی لوله شیشه ای، از حالت صاف به حالت پیچی، که باعث تماس بیشتر الکترون ها با لایه فلورسنتی می شود.
• استفاده از مدار الکترونیکی به جای سیم پیچ و استارتر ، که فرکانس کار لامپ کم مصرف را، از 50 هرتز، به 40 کیلوهرتز یا بیشتر، افزایش داده است.
• تغییر در مواد فلورسنتی و فسفری به کار رفته در تولید لامپ فلورسنتی، یا افزایش خلوص آنها.

آشنایی با قطعات به کار رفته در یک لامپ کم مصرف، شناخت عملکرد آنها، و تشخیص عیب قطعات

در صورتی که نقشه مدار لامپ کم مصرف را در بالای این متن، نمی بینید، یا می خواهید آن را پرینت کنید، اینجا کلیک کنید، تا به نسخه قابل پرینت نقشه مدار لامپ کم مصرف در وبسایت سیسیان الکترونیک هدایت شوید.

• فیوز: یک فیوز شیشه ای کوچک زیرِ 1A یک آمپر، که سرِ راهِ برق ورودی به مدار یکسوساز قرار دارد، که برای جلوگیری از آتش سوزی پس از اتصالی و خرابی مدار لامپ کم مصرف، در مدار لامپ کم مصرف به کار رفته است.
• چهار دیود 1KV یک کیلو ولتی ، یا یک پُلِ دیودی 1KV یک کیلو ولتی، که برای یکسوسازی ولتاژ متناوب برق شهری در مدار لامپ کم مصرف به کار رفته است.

---

• سلف یا سیم پیچ غیر اصلی: یک سِلفِ کوچک که در برخی لامپ های کم مصرف به کار رفته، و بین فیوز و یکسوساز قرار دارد تا از درز فرکانس های بالای ناشی از کلید زنی ترانزیستورهای لامپ کم مصرف، به شبکه برق شهر، جلوگیری کند. این قطعه توسط خیلی از تولید کنندگان، به دلیل ملاحظات اقتصادی، حذف گردیده است. ولی نصب آن می تواند از بروز نویز، روی سایر وسایل الکتریکی، به ویژه وسایل الکترونیکی اندازه گیری کننده در محیط های حساس، مثل آزمایشگاه های اندازه گیری ، مطب ها، بیمارستان ها و مراکز مخابراتی و نظامی، جلوگیری کند.

  ---

• خازن صافی: که جهت صاف کردن ریپل های ولتاژ یکسو شده برق شهر، و تثبیت فرکانس نوسان مدار لامپ کم مصرف، و همچنین ثبات نور تولیدی توسط لامپ کم مصرف، و نیز راحت استارت خوردن لامپ کم مصرف، به کار رفته است. ظرفیت این خازن می تواند بین 3.3 تا 22 میکروفاراد یا بیشتر باشد. ولتاژ این خازن نباید کمتر از 400V انتخاب شود. انتخاب خازن با ظرفیت و ولتاژهای بالاتر، ایرادی ندارد و در کار مدار لامپ کم مصرف اختلالی ایجاد نمی کند. خرابی این خازن، خیلی شایع است. نشت سولفاته از میان پایه ها، پُف کردن سطح روی خازن، تغییر رنگ، جدا شدن پوسته نایلونی دور خازن که اطلاعات قطعه روی آن چاپ شده، درآمدن پوکه آلومنیومی، افزایش دمای خازن هنگام روشن بودن لامپ، روشن نشدن لامپ کم مصرف یا پِرپِر کردن هنگام روشن شدن، صدای ترکیدن ، نشت گاز داخل خازن، صدای فس فس، کاهش ظرفیت نامی، نشت جریان و تخلیه خود به خود، پس از شارژ و آزمایش با دستگاه نشت سنج سیسیان الکترونیک، از نشانه های خرابی این خازن هستند. این خازن جهت دارد و پلاریته پایه هایش، مهم است. نمی توان این خازن را معکوس به مدار آورد. بنابراین اگر تشخیص دادید این خازن خراب شده است، آن را با همان جهت پایه ها، جایگزین کنید. اگر مثبت و منفی پایه های این خازن رعایت نشود و معکوس وارد مدار شود، با روشن کردن لامپ کم مصرف، خواهد ترکید. سپس مدار لامپ کم مصرف آسیب خواهد دید. بنابراین در جایگزینی این خازن ، دقت به خرج دهید. اگر آن را خارج کردید و یادتان نیامد جهت صحیح کدام بوده است، باید مدار را دنبال کنید. پایه مثبت این خازن، به خروجی مثبت پل دیودی، و در صورتی که پل دیودی متشکل از چهار دیود دارید، به آنجا وصل می شود که کاتد دو دیود به هم متصل هست. پایه منفی خازن صافی نیز، به آنجا وصل می شود که آند دو دیود پل، به هم متصل است. اگر باز هم نتوانستید جهت صحیح را تشخیص دهید، به چاپ راهنمای پشت برد مراجعه کنید. همینطور می توانید نقشه یک لامپ کم مصرف با کیفیت و تحلیل شده در سایت سیسیان الکترونیک را، از اینجا، تهیه کنید.

---


• ترانزیستورها: در مدار لامپ کم مصرف، دو ترانزیستور ولتاژ بالا وجود دارد، که هم نقش نوسان ساز را ایفا می کنند، و هم یک نیم پُلِ قدرت را تشکیل می دهند، که کلید زنی ترتیبی آنها، باعث می شود که، از لوله شیشه ای لامپ کم مصرف، جریان عبور و آن را روشن و درخشان کند. این ترانزیستورها باید از یک نوع، با بِتای نزدیک به هم، انتخاب شوند. شماره آنها معمولا MJE13001 و MJE13002 و MJE13003، برای لامپ های کم مصرف تا 30W سی وات و 40 وات، و ترانزیستور شماره MJE13004 و MJE13005 و MJE13006 و MJE13007 و حتی MJE13009 برای لامپ های کم مصرف بالای 40W چهل وات، است. همچنین می توان از ترانزیستورهای مشابه ساخت سایر شرکت های تولید نیمه هادی ها، استفاده کرد. نکته مهم در مورد این قطعه این است که، آزمایش آن، تنها با تست دیودی یک مولتی متر، کافی نیست، و علاوه بر این آزمایش، در هنگام تعمیرات لامپ کم مصرف، لازم است تا این قطعه، با دستگاه نشت سنج سیسیان الکترونیک، تا ولتاژ 1KV یک کیلو ولت، آزمایش شود. وجود نشت جریان در این قطعه، منجر به افزایش توان تلفاتی و حرارت در لامپ کم مصرف گردیده، و با داغ تر شدن ترانزیستورها، عُمرِ تعمیر لامپ کم مصرف، کاهش یافته، و در نهایت، انباشتِ حرارتی رخ می دهد و لامپ کم مصرف، یا مدار بالاست لامپ کم مصرف می سوزد. این ترانزیستورها، جزء مهمترین قطعات یک لامپ کم مصرف، به شمار می آیند، و لازم است موقع تعمیر یک لامپ کم مصرف، جهت افزایش عمر ترانزیستورها، رویشان هیت سینک آلومنیومی نصب کنید. هیچ گاه یک ترانزیستور دارای نشتی، حتی نشت جزئی و کم را، در مدار لامپ کم مصرف نصب نکنید. بعد از مونتاژ و اتمام تعمیرات، پیش از برق دهی به مدار لامپ کم مصرف، هر دو طرف بُرد بالاست را با تینر فوری و بُرس نرم، شستشو داده و خشک کنید، و از تمیز بودن بین پایه های ترانزیستور در دوطرف مدار، و حتی از تمیز و خشک و بدون روغن بودن لای پایه های ترانزیستور و بدنه ترانزیستور، اطمینان حاصل کنید. می توانید برای تمیز کاری نهایی لا به لای پایه های ترانزیستورها، تکه ای کاغذ باطله را پاره کرده، تا کنید، و میان پایه های ترانزیستور، چندین بار بکشید، تا روغن لحیم و سایر کثیفی ها و یا ذرات قلع، از آنجا پاک شوند. همچنین موقع نصب هیت سینک روی ترانزیستورها، از عایق مخصوص استفاده کنید. چون کلکتور این ترانزیستورها،به بدنه آنها وصل است، و اگر به نقشه لامپ کم مصرف سایت سیسیان الکترونیک نگاه کنید، خواهید دید که، مثبت 311V ولت برق شهر یکسو شده، به کلکتور ترانزیستور اول، و از اِمیتر ترانزیستور اول، به کلکتور ترانزیستور دوم متصل است. به این ترتیب، هم کلکتور ترانزیستور اول، برق دار است، و هم کلکتور ترانزیستور دوم. بنابراین باید احتیاط کنید تا دچار برق گرفتگی نشوید و همچنین، جریان از کلکتورها و هیت سینک متصل به آن، به سایر قطعات و مدار، نشت نکند.

سیسیان الکترونیک، در جدول زیر، فهرستی از ترانزیستورهای مورد استفاده در لامپ های کم مصرف را، تدوین و آورده است تا مرجعی باشد برای یادآوری مشخصات این ترانزیستورها، و استفاده از این جدول، در هنگام تعمیرات لامپ کم مصرف. در این جدول، هم می توانید اطلاعات الکتریکی هر ترانزیستور را مطالعه کنید، هم می توان در صورت در دسترس نبودن ترانزیستورهای با پیشوند MJE، ترانزیستورهای مشابه و هم ردیف را یافت و حین تعمیرات، جایگزین کرد.

جدول مشخصات ترانزیستورهای به کار رفته در لامپ های کم مصرف و ترانزیستورهای مشابه قابل جایگزین

ترانزیستور مشابه قابل جایگزینی	سایر اطلاعات	شرکت های سازنده ترانزیستور	نوع مکمل؟	بیشینه فرکانس کار ترانزیستور	میزان جریان دهی ترانزیستور	توان ترانزیستور	حداکثر ولتاژ کلکتور امیتر	نوع ترانزیستور	شماره ترانزیستور
			ندارد	کمتر از ده مگاهرتز	0.2A	20W	600/300V	Silicon NPN-transistor	MJE13001 بیس کُلِکتور اِمیتر توجه داشته باشید برخی کارخانه های سازنده، ممکن است جای بیس امیتر را عوض کرده باشند
(BUW 40B, BUX 84..85, 2SC3352, ++)	S-L, SMPS	Mot,Sgs	ندارد	کمتر از ده مگاهرتز	1,5A	40W	600/300V	Silicon NPN-transistor	MJE13002 بیس کُلِکتور اِمیتر توجه داشته باشید برخی کارخانه های سازنده، ممکن است جای بیس امیتر را عوض کرده باشند
(BUV 36(A), BUX 84..85, 2SC3352, ++)	115V and 220V Switchmode Applications	Mot,Sgs,Tho ,Kec,Wsh,Ons	ندارد	کمتر از ده مگاهرتز	1,5A	40W	700/400V	Switching Power Transistor	MJE13003 بیس کلکتور امیتر بدنه که به کلکتور وصل است
BUT 11(A), BUV 46(A), 2SC3086, 2SD841,++	S-Reg	Mot,Phi,Sgs ,Tho,Gen,Cen	ندارد	کمتر از چهار مگاهرتز	4A	75W	600/300V	Silicon NPN-transistor	MJE13004 بیس کلکتور امیتر بدنه که به کلکتور وصل است
BUT 11(A), BUV 46(A), 2SC3086, 2SD841,++	Switching Power Transistor	Mot,Phi,Sgs ,Tho,Gen,Kec ,Cen,Ush,Wsh ,Ons	ندارد	کمتر از چهار مگاهرتز	4A	75W	700/400V	Silicon NPN-transistor	MJE13005 بیس کلکتور امیتر بدنه که به کلکتور وصل است
BUT 54, BUT 56(A), BUV 56(A), 2SC4055,++	Switching Power Transistor	Mot,Sgs,Tho,Phi,Gen	ندارد	کمتر از چهار مگاهرتز	8A	80W	300V	Silicon NPN-transistor	MJE13006 بیس کلکتور امیتر بدنه که به کلکتور وصل است
BUF 644, BUT 54, BUT 56(A), BUV 56(A)	115V and 220V Switchmode Applications	Mot,Sgs,Tho,Phi, Gen,Kec,Wsh,Ons	ندارد	کمتر از چهار مگاهرتز	8A	80W	400V	Silicon NPN-transistor	MJE13007 بیس کلکتور امیتر بدنه که به کلکتور وصل است
BUF 654, BUV 66(A)	115V and 220V Switchmode Applications	Mot,Sgs,Tho,Phi,Gen	ندارد	کمتر از چهار مگاهرتز	12A	100W	300V	Silicon NPN-transistor	MJE13008 بیس کلکتور امیتر بدنه که به کلکتور وصل است
BUF 654, BUV 66(A)	115V and 220V Switchmode Applications	Mot,Sgs,Tho ,Phi,Gen	ندارد	چهار مگاهرتز	12A	100W	400V	Silicon NPN-transistor	MJE13009 بیس کلکتور امیتر بدنه که به کلکتور وصل است

ترانسفورماتور تروید:

• این ترانسفورماتور، هسته مغناطیس شونده ای شبیه به شکل بالا، دارد. هسته مغناطیس شونده این ترانسفورماتور، می تواند از جنس فِریت، یا از جنس کَربن، یا ترکیبی از هر دو باشد. هسته های مغناطیس شونده از جنس فِریت، کاملا عایق هستند، در حالی که هسته های ساخته شده از کربن، نیمه هادی هستند. یعنی می توانند الکترون ها را عبور دهند و در درون هسته مغناطیس شونده ای که از جنس کربن یا فریت کربن باشد، جریان های فوکو یا گِرد تشکیل می شود. در لامپ کم مصرف ترانسفورماتور هسته آهنی نداریم . ولی یک ترانسفورماتور هسته آهنی، چه تروید شکل باشد چه E شکل، دارای جریان های فکو ای خیلی بزرگتر از ترانسفورماتور مشابه، با فریت و کربن خواهد بود. تشخیص فریت از کربن ساده است. فریت نارساناست ولی کربن نیمه رساناست. تحقیق این موضوع، با اتصال سنج یک مولتی متر ممکن نیست. باید اتصال سنجی ، با ولتاژهای بالاتر انجام شود ، تا هسته فریتی از هسته کربنی تفکیک گردد . همچنین می توان از دستگاه نشت سنج سیسیان الکترونیک برای این امر استفاده کرد. ترانسفورماتور تروید در مدار لامپ های کم مصرف، دارای سه سیم پیچ است. این ترانسفورماتور، یک سیم پیچ اولیه و دو سیم پیچ ثانویه دارد. وظایف ترانسفورماتور تروید Toroid یا حلقوی یا چَمبَرِه ای، تامین بایاس کلید زنی برای ترانزیستورهای مدار لامپ کم مصرف، عملکرد در حالت ترانس جریان، و اندازه گیر جریان عبوری از لوله شیشه ای و مسیر بازخورد لازم برای تداوم کار نوسان سازی مدار لامپ کم مصرف است. این قطعه، دارای سیم پیچ هایی که گاه با نسبت های 1:3 و 1:4 و 4:3 و 7:4 و یا 9:5 ، بسته به توان لامپ کم مصرف هست. در لامپ های کم مصرف پُر توان، نسبت های 1:3 و 1:4 و 2:3 به کار می رود. برای تشخیص سیم پیچ اولیه از سیم پیچ ثانویه این ترانسفورماتور، باید بُردِ مدار چاپی لامپ کم مصرف را دنبال کنید. با این حال، تشخیص سیم پیچ اولیه از سیم پیچ های ثانویه، نشانه های ظاهری نیز دارد. یکی از نشانه ها این است که، سیم پیچ های ثانویه، تعداد دور یکسان دارند. ولی سیم پیچ اولیه، از دو سیم پیچ ثانویه، تعداد دور کمتر یا بیشتری دارد. در لامپ های کم مصرف پر توان، تعداد دور سیم پیچ اولیه، کمتر از ثانویه هاست. در ترانسفورماتور تروید لامپ های کم مصرف کم توان، تعداد دور سیم پیچ اولیه، از ثانویه ها بیشتر است. اگر می خواهید سیم پیچ های اولیه و ثانویه را، از روی دنبال کردن خطوط مدار بیابید، باید بدانید که، سیم پیچ اولیه این ترانسفورماتور، با چوک یا همان سیم پیچ و کویل اصلی لامپ کم مصرف، و یکی از فیلامان های لوله شیشه ای لامپ کم مصرف، سری بسته شده است. راه دیگر تشخیص سیم پیچ اولیه از ثانویه ها، این است که اگر به نقشه لامپ کم مصرف موجود در سایت سیسیان الکترونیک نگاه کنید، آن دو سیم پیچ که به بیس ترانزیستورها ختم می شوند، سیم پیچ های ثانویه ترانسفورماتور حلقوی یک لامپ کم مصرف هستند. باید بدانید انرژی الکتریکی در یک ترانسفورماتور، مستقل از شکل ظاهری آن، همیشه از سیم پیچ اولیه، به سیم پیچ ثانویه، القا می شود. در ترانسفورماتور چمبره ای لامپ کم مصرف نیز چنین است. با اینکه ترانسفورماتور چمبره ای در لامپ کم مصرف، توان زیادی را به ثانویه ها نمی فرستد، و فقط سیگنال لازم برای کلید زنی ترانزیستورها و مسیر بازخورد نوسان ساز را تامین می کند، ولی باید بدانید که، به دلیل موقعیت نصب سیم پیچ هایش در مدار لامپ کم مصرف، اختلاف ولتاژ خیلی زیادی در بین سیم پیچ ها، نسبت به یکدیگر، به وجود می آید، که همین مورد مهم، ضرورت عایق کاری خشک سیم پیچ ها نسبت به یکدیگر را، ثابت می نماید. به همین دلیل است که روی هم افتادگی و در هم پیچیدگی سیم ها و ساختن بی کیفیت و بی دقت این ترانسفورماتور، تعیین کننده عمر مفید لامپ کم مصرف است. به دلایل گفته شده در بالا، سیسیان الکترونیک به شما توصیه دارد، تا سیم پیچ های این ترانسفورماتور را موقع تعمیر یا ساخت لامپ کم مصرف، به خوبی عایق کاری کنید، و این کار را با نوارهای تلق که می توان از بسته بندی برخی محصولات به دست آورد، انجام داد. روی هم افتادگی سیم پیچ های ترانسفورماتور تروید لامپ کم مصرف، منجر به نشت ناخواسته جریانی ناچیز، به بیس ترانزیستورها شده، و یکی از ترانزیستورها را، در هنگامی که نوبتش نیست، روشن می کند. سپس اتصال کوتاه از نوع Shoot Through در نیم پل قدرت مدار لامپ کم مصرف رخ می دهد، و به دیودهای یکسوساز جریان زیادی تحمیل شده، و فیوز مدار، ترانزیستورها، پل دیود، و حتی فیلامان لوله شیشه ای لامپ کم مصرف آسیب می بیند و می سوزد. حتی اگر فیلامان لوله شیشه ای لامپ کم مصرف نسوزد، ممکن است بعد از این اتفاق، گاز داخل لوله شیشه ای لامپ کم مصرف، دچار افزایش شدید امپدانس شده، و حتی بعد از تعمیر مدار و برد لامپ کم مصرف، دیگر روشن نشود. تجربه سیسیان الکترونیک نشان می دهد، برخی تولید کنندگان لامپ کم مصرف، با بی دقتی تمام، این ترانسفورماتورها را می پیچند، و در لامپ کم مصرف نصب می کنند و به همین دلیل است که، لامپ های کم مصرفِ این تولید کنندگان، عمر چندانی ندارند. یا اینکه دیده شده، تولید کنندگان لامپ کم مصرف، پیچش و مونتاژ ترانسفورماتور تروید لامپ کم مصرف را، به افراد ناشی و غیر متخصص می سپارند، و در نتیجه پیچش بد سیم ها به دور هسته فریتی حلقوی، و روی هم افتادگی سیم ها، و ایزوله نبودن سیم پیچ اولیه از ثانویه ها ، لامپ کم مصرف تولید شده آنها، در شرایط جوی مختلف و دماهای مختلف، دوامی ندارد و به زودی خاموش می شود. نکته دیگر که در مورد ترانسفورماتور تروید لازم است به آن اشاره کنیم، این است که، ترانسفورماتور حلقوی یا چمبره ای یا تروید، یک مدار مغناطیسی کاملا بسته دارد. یعنی هیچ میدان مغناطیسی ای از آن به بیرون از آن، و از بیرون آن به داخل آن، درز نمی کند، و نباید هم درز کند. چون اگر میدان مغناطیسی ناخواسته ای، از بیرون به داخل حلقه فریتی یا کربنی هسته این ترانسفورماتور، نفوذ کند، یکی از ترانزیستورهای نیم پُلِ قدرت را در زمانی که نوبتش نیست و باید خاموش می بوده، روشن می کند، و Shoot Through و اتصالی مستقیم در پُلِ قدرت رخ می دهد، و لامپ کم مصرف می سوزد، و مدار نیم پُلِ قدرت، آسیب می بیند. از آنجا که روی بُرد مدار هر لامپ کم مصرف،دست کم دو عنصر مغناطیسی موجود است، جلوگیری از نفوذ مغناطیسی به هسته ترانسفورماتوری که، بایاس ترانزیستورهای قدرت را تامین و خاموشی آنها را کنترل می کند، بسیار لازم بوده است. در نتیجه از این نوع هسته، یعنی هسته تروید یا چمبره ای یا حلقوی، برای ترانسفورماتور کنترل پالس های روشن و خاموشی ترانزیستورها، استفاده شده است. همه این ها را گفتیم، تا اگر در جریانِ تعمیرِ یک لامپ کم مصرف، هسته فریتی یا هسته کربنی حلقوی شکل ترانسفورماتور چمبره ای، شکست، یا اینکه شکسته به دستتان رسید، سعی نکنید تکه هایش را با چسب قطره ای بچسبانید و آن را بازسازی کنید. در مورد چوکِ مورد استفاده در لامپ کم مصرف، اینگونه تعمیرات، یعنی شکسته بودن هسته فریتی و چسب قطره ای زدن هسته فریتی، بدون اینکه سیم پیچ آلوده به چسب شود، میسر و ممکن و بدون اشکال است. ولی در مورد ترانسفورماتور ترویدی لامپ کم مصرف، چه هسته فریتی باشد، چه هسته کربنی، این گونه تعمیر کردن ممنوع است. پس اگر هسته حلقه شکل یک ترانسفورماتور چمبره ای، بشکند، باید آن را جایگزین کنید و هیچ نوع چسب کاری ای ، در مورد آن، پذیرفته نیست.
  

  نکته مهم در رابطه با هسته فریتی ترانسفورماتورها:

  
  
  
  
  اگر هسته ترانسفورماتوری که قصد بازپیچی و یا تولید آن را دارید، از جنس فریت است، می توان از سیم های لاکی برای پیچش مستقیم سیم پیچ های اولیه و ثانویه روی هسته ترانسفورماتور ( با رعایت موازین عایق کاری و روی هم نیفتادن سیم پیچ ها و ایزولاسیون سیم پیچ اولیه نسبت به سیم پیچ ثانویه) استفاده کرد. ولی اگر جنس هسته ترانسفورماتوری که قصد پیچیدن آن را دارید، از کَربن یا ترکیب فریت کربن باشد، نباید سیم لاکی را مستقیما روی هسته کربنی بپیچید. چون مقاومت اهمی ای که در ذات هسته فریت کربنی است، حتما باعث می شود، هم کاهش اندوکتانس بروز کند، هم نشت جریان بین اولیه و ثانویه ها رخ دهد و دیگر ایزولاسیون چنین ترانسفورماتوری، قطعی نیست. هم اینکه ممکن است مدار معادل سیم پیچ اولیه یا سیم پیچ ثانویه ترانسفورماتور، دارای یک مقاومت موازی شده با سیم پیچ باشد، که مایه تلفات انرژی الکتریکی در هنگام ولتاژ دار بودن سیم پیچ ها خواهد شد. در صورت کربنی بودن هسته ترانسفورماتور تروید لامپ کم مصرف یا پاور یا منبع تغذیه سوییچینگ یا هر سیستم دیگری، و عدم استفاده از رنگ های خاص عایق روی هسسته، پیش از پیچیدن سیم پیچ، باید هسته را عایق کاری کرد. یا از قرقره پلاستیکی مخصوص که حلقوی شکل است، استفاده نمود. اگر ایزولاسیون از بین رود و نشت جریان بین سیم پیچ های ترانسفورماتور تروید رخ دهد، آنگاه، Shoot Trough بروز کرده، و ترانزیستورهای مدار لامپ کم مصرف، می سوزند.

طرز پیچش ترانسفورماتور حلقوی لامپ کم مصرف، به این ترتیب است که، ابتدا باید از عایق بودن هسته فریتی تروید شکل، مطمئن شوید. اگر هسته عایق نیست، بهتر است از قلاف عایق مخصوص یا سیم های دارای روکش عایق ولتاژ بالا استفاده کنید. همچنین، رنگ های مخصوص که، عایق های ولتاژ بالایی هستند، برای این کار وجود دارند. استفاده از این رنگ ها و غرق کردن هسته ترویدی یک ترانسفورماتور لامپ کم مصرف در رنگ مخصوص، خطر نشت در بین سیم پیچ ها را ، به خوبی کاهش می دهد.

سپس، سیم مربوط به سیم پیچ اولیه ترانسفورماتور تروید لامپ کم مصرف را، که در این شکل به رنگ قرمز نشان داده شده است، به صورت زیر، با تعداد دور مورد نظر، روی هسته فریت حلقوی، بپیچید. جهت جریان در سیم پیچ اولیه، و جهت میدان مغناطیسی ناشی از جریان، در شکل نشان داده شده است:

حالا، می توانید پیچیدن یکی از سیم پیچ های ثانویه ترانسفورماتور حلقوی لامپ کم مصرف را، آغاز کنید. مثلا می توان سیم پیچ ثانویه دوم را که در شکل زیر، با سیم زرد رنگ به نمایش درآمده است، به صورت زیر بپیچید. در مورد تعداد دور این سیم پیچ، باید گفت که، بستگی به نسبت تبدیل لازم برای لامپ کم مصرف شما دارد، که قبل از این راجع به آن صحبت شد. به جهت جریان در سیم پیچ ها، و جهت میدان مغناطیسی ناشی از آنها، دقت کنید:

و حالا می توانید سومین سیم پیچ این ترانسفورماتور، یعنی سیم پیچ ثانویه اول را، با تعداد دور مورد نظر، به دور هسته حلقوی شکل فریتی، بپیچید. در تصویر زیر، جریان جاری در هر یک از سیم پیچ ها، و نیز جهت میدان مغناطیسی هسته به ازای جهت جریانی که در سیم پیچ قرمز رنگ که سیم پیچ اولیه است، به نمایش در آمده است. سیم پیچ ثانویه اول در این ترانسفورماتور، با رنگ سیم آبی به نمایش در آمده است:

چند نکته بسیار مهم که ، نباید در مورد ترانسفورماتور حلقوی به کار رفته در لامپ های کم مصرف فراموش کنید، این است که،
1. جهت پیچش ثانویه ها، باید عکس همدیگر باشد تا ترانزیستورهای لامپ کم مصرف را، به نوبت، یکی خاموش، و دیگری روشن، و سپس برعکس، راه اندازی کند، و از Shoot Through جلوگیری شود.
2. حدِ ایزولاسیون اولیه به ثانویه های این ترانسفورماتور، بالای یک کیلو ولت باید باشد (1000_VDC) ، تا از تداخل و روشن شدن نابهنگام ترانزیستورهای لامپ کم مصرف، بر اثر نشت اولیه به ثانویه ها، جلوگیری گردد.
3. در هم پیچیدن و روی هم افتادن سیم پیچ های ثانویه نسبت به هم، یا ثانویه ها و اولیه نسبت به یکدیگر، اصلا قابل قبول نیست و خطر نشت جریان در ترانسفورماتور و سوختن ترانزیستورهای لامپ کم مصرف را افزایش می دهد.

---

• القاگر یا چوک، یا همان سیم پیچ افزاینده ولتاژ: در لامپ های کم مصرف، یک سیم پیچ وجود دارد که سیم پیچ اصلی، چوک یا القاگر افزاینده ولتاژ نام دارد. این سیم پیچ دارای هسته فریتی، با شکل دو E ای انگلیسی است که، عمل سیم پیچی روی بازوی وسطی آن انجام می شود. تصور غلط عامه، بر این باور است که، این سیم پیچ خرابی ندارد و هیچگاه خراب نمی شود! و همینکه با یک اتصال سنج، آزمایش شود، یا مدار عبور جریان یک لامپ ساده تنگستنی را تکمیل کند، یعنی اینکه ارتباط دو سر سیم پیچ برقرار است و سیم پیچ حتما سالم است! ولی این باور، کاملا غلط است. در بسیاری موارد، لامپ های کم مصرف، به دلیل خرابی چوک یا سیم پیچ ، می سوزند! خرابی های چوک یا سیم پیچ اصلی لامپ کم مصرف به شرح زیر اند:

• شکستگی و فروریختن بخشی از هسته فریتی سیم پیچ لامپ کم مصرف
• از دست رفتن یا کاهش اِندوکتانس سیم پیچ بر اثر اتصال کوتاه شدن چند دور از سیم ها، در دمای زیاد ناشی از کار لامپ کم مصرف
• افزایش خاصیت خازن سرگردان یا Stray Capacitance به خاطر نامرتب بودن سیم پیچ و چند رشته بودن سیم های سیم پیچ لامپ کم مصرف، یا ذوب شدن چسب های روی سیم پیچ، و رفتن این چسب ها در فضای خالی میان سیم ها
• نشت جریان میان لایه های سیم پیچ، به دلیل عدم عایق بندی لایه ای سیم های سیم پیچ در هنگام تولید توسط تولید کنندگان لامپ کم مصرف

در اینجا ذکر چند نکته در مورد سیم پیچ یا چوک لامپ کم مصرف ضروری است:

اول اینکه، هر یک از خرابی های گفته شده در بالا، که ممکن است در چوک یا سیم پیچ لامپ کم مصرف بروز کند، منجر به آسیب دیدن مدار نیم پل قدرت و ترانزیستورهایش می گردد. همچنین ممکن است فیلامان های داخل لوله شیشه ای لامپ کم مصرف را، بسوزاند و دچار قطعی کند.

دوم اینکه، اغلب لازم است برای تعمیر موفقیت آمیز یک لامپ کم مصرف، و نیز تعمیر با دوام یک لامپ کم مصرف، سیم پیچ یا چوک لامپ کم مصرف را، باز پیچی کنید. یعنی اینکه چوک را از مدار خارج کرده، در آورید، چسب های نواری دور هسته را باز کنید، به محل اتصال دو هسته فریتی E شکل حرارت دهید تا جدا شوند و سپس هسته ها را از داخل قرقره خارج کنید تا بتوانید به قرقره سیم پیچ دسترسی پیدا کنید. حالا باید سیم های پیچیده شده روی قرقره چوک یا سیم پیچ لامپ کم مصرف را، باز کنید. روی یک بطری یا لیوان یا اشیای مشابه بپیچید و صاف کنید و سپس ، سیم پیچ را، از دور اول، دوباره با دست خود، بپیچید. چون قرار است هم سیم ها را مرتب و در کنار هم بپیچید و هم، بعد از اینکه یک لایه کامل از سیم ها را روی قرقره سیم پیچ، پیچیدید، روی آن را با یک لایه عایق خوب و مقاوم در برابر حرارت، که غیر سوختنی و غیر قابل ذوب است، بپوشانید. البته اگر سیم های روی قرقره را باز کردید و به اولین لایه از سیم های پیچیده شده روی قرقره پلاستیکی چوک رسیدید و دیدید که سیم ها مرتب هستند، نیازی به باز کردن لایه اول نیست و از همانجا، می توانید عایق کاری لایه ای را آغاز و لایه دوم را شروع کنید. عایق کاری لایه ای سیم پیچ های لامپ کم مصرف، برای تولید کنندگان لامپ های کم مصرف، به صرفه نیست و هزینه تولید را افزایش می دهد. همچنین عمر لامپ کم مصرف را افزایش خواهد داد.

عایق مورد استفاده، نباید چسب یا نوارهای پلاستیکی قابل ذوب باشد. چون هم خاصیت خازن سرگردان Stray Capacitance سیم پیچ را افزایش می دهد، هم موقع کار لامپ کم مصرف که دمای سیم پیچ افزایش می یابد، ذوب می شود و بو و احتمالا گازهای مُضر برای تنفس آزاد می کند. عایق مورد استفاده برای عایق کاری لایه های سیم چوک لامپ کم مصرف، باید نازک هم باشد، تا بتوان بیشتر سیمی که از روی قرقره باز کرده ایم را، دوباره ضمن عایق کاری لایه ای، روی قرقره بپیچانیم و هسته های فریتی جا نخورند و گیر نکنند. تجربه سیسیان الکترونیک نشان می دهد، کاغذِ ضایعاتِ ناشی از کاغذهای برچسبی، که معمولا زرد رنگ یا سفید رنگ هستند، و لایه ای روغنی یا نانوکاری شده دارند، برای عایق کاری لایه ای سیم پیچ لامپ کم مصرف، بسیار مناسب اند. چون:

• هم نازک هستند و فضای قرقره را تلف نمی کنند و باعث می شوند بتوانید بیشتر سیم باز شده چوک را به آن برگردانید و به اِندوکتانس مناسبی دست یابید.
• هم عایق الکتریکی خوبی هستند و ولتاژهای تا 1000V را بخوبی عایق کاری می کنند.
• هم در مقابل حرارت سیم ها موقع کار لامپ کم مصرف، مقاوم هستند و نمی سوزند.
• هم اینکه با افزایش دمای سیم های چوک و حرارت ناشی از کار لامپ کم مصرف، ذوب نمی شود و در نتیجه خازنِ سرگردانِ چوک لامپ کم مصرف را، افزایش نمی دهند.

به طور کلی، باید گفت عایق کاری خوبِ لایه ای و بازپیچیِ سیم های چوک لامپ کم مصرف، باعث ثبات کلیه پارامترهای مربوط به سیم پیچ شده، و عمر لامپ کم مصرف و عمرِ تعمیر لامپ کم مصرف را به خوبی افزایش می دهد. اگرچه این کار، سخت و زمانبر است، ولی ارزشش را دارد تا تضمینی باشد برای تعمیر لامپ کم مصرف، توسط شما. بنابراین، سیسیان الکترونیک، به شما توصیه دارد تا حتما برای هر لامپ کم مصرفی که به دست شما رسید، عایق کاری لایه ای سیم پیچ را، انجام دهید. ضمنا اگر کاغذی که برای عایق کاری لایه ای در نظر گرفته اید، خط خوردگی با تیغ، چروک، تا شدگی و سوختگی و سوراخ دارد، از استفاده از آن، اجتناب کنید. عایق مورد استفاده برای عایق کاری لایه ای، باید صاف و بدون سوراخ و خط و خطوط بُرش با تیغ، و منعطف باشد و نوارهایی از آن را که دقیقا هم عرض با قرقره سیم پیچ است، با یک قیچی بِبُرید و روی لایه ای از سیم پیچ که یک ردیف کامل از سیم هاست، بکشید، به طوری که دو سر نوار عایق کاری لایه ای، تا چند میلیمتر روی هم بیفتند و هیچ بخشی از سیم لاکی های لایه زیرین، با سیم لاکی های لایه بالاتر، تماس نداشته باشند.

حالا لازم است تا چند نکته دیگر در مورد چوک لامپ کم مصرف، عنوان کنیم.

• گَپ یا فاصله هوایی در سیم پیچ: اگر بعد از حرارت دهی و درآوردن هسته E شکل فریتی، از داخل قرقره سیم پیچ، آنها را مقابل یکدیگر بگذارید، متوجه خواهید شد بازوی وسطی یکی از هسته های E شکل فریتی، کمی کوتاه تر است و باعث ایجاد کمی فاصله بین آنها می شود. به این فاصله، و به این اختلاف اندازه در هسته فریتیِ یک سیم پیچ یا چوک، فاصله هوایی یا Gap گفته می شود. وجود این فاصله هوایی یا گَپ در یک سیم پیچ و یا یک ترانسفورماتور، برای جلوگیری از اشباع مغناطیسی هسته است. اشباع مغناطیسی به نقطه ای از نمودار B-H هسته سیم پیچ گفته می شود که، با افزایش دادن جریان عبوری از سیم پیچ، نیروی مغناطیسی درون هسته مورد نظر، دیگر افزایش نداشته باشد. به این نمودار، منحنی اشباع هسته، نیز گفته می شود و برای هر ماده مغناطیس شونده، و هر تراکمی از ماده نسبت به حجم، متفاوت است. اشباع هسته فریتی سیم پیچ لامپ کم مصرف، می تواند منجر به سوختن نیم پُلِ قدرتِ مدار بالاست ، و آسیب به لامپ کم مصرف گردد. بنابراین گَپ Gap یا فاصله هوایی هسته سیم پیچ لامپ کم مصرف، ضروری است. ممکن است گَپ روی بازوی وسطی هسته فریتی E شکل سیم پیچ نباشد، و در عوض ، روی هر سه بازو وجود داشته باشد. ایجاد گَپ و فاصله هوایی روی هر سه بازو به این شکل انجام شدنی است که، موقع نصب هسته های E شکل، در قرقره سیم پیچ، روی بازوهای جانبی هسته، لایه ای از مواد غیر مغناطیسی مثل کاغذ یا تلق قرار می دهند که فاصله ای در بین دو تکه هسته E شکل فریتی ایجاد کند. سپس چسب نواری دور نیم هسته های E شکل می پیچند و آن فاصله هوایی، همواره بین دو نیم هسته فریتی E شکل وجود خواهد داشت. فاصله هوایی در اغلب چوک های لامپ های کم مصرف، کمتر از 1mm یک میلیمتر است و اگر چوک لامپ کم مصرف را جهت باز پیچی باز کردید، و Gap روی بازوی وسطی هسته فریتی E شکل وجود نداشت، بعد از بازپیچی سیم پیچ چوک لامپ کم مصرف، فاصله هوایی را از طریق قرار دادن چند لایه کاغذ در میان دو نیم هسته فریتی E شکل، تامین کنید تا مطمئن شوید سیم پیچ لامپ کم مصرف تعمیری شما، به راحتی اشباع نخواهد شد.

توجه: زیاد بودن فاصله هوایی یا Gap در یک ترانسفورماتور یا چوک یا سیم پیچ لامپ کم مصرف، منجر به کاهش اندوکتانس، و نشت میدان مغناطیسی از طرفین نیم هسته های فریتی E شکل شده، و باعث کم سو شدن لامپ کم مصرف و مصرف توان الکتریکی بیش از اندازه، و افزایش حرارت سیم پیچ و ترانزیستورهای نیم پل قدرت بالاست لامپ کم مصرف می شود. بنابراین همیشه فاصله هوایی کمتر از یک میلیمتر ایجاد کنید. چون فاصله هوایی بیش از اندازه، منجر به سوختن لامپ کم مصرف می گردد.

پس از بازپیچی سیم پیچ لامپ کم مصرف، و عایق کاری لایه ای سیم های آن، دو سر سیم باید لحیم کاری شوند و سپس اندوکتانس چوک را با سلف سنج یا هانری متر، بسنجید و روی آن بنویسید. اندوکتانس سیم پیچ لامپ کم مصرف، نباید کمتر از 1.8 میلی هانری، برای لامپ های کم مصرف پرتوان، و 3.3 میلی هانری برای لامپ های کم مصرف کم توان، باشد. اگر اندوکتانس زیادی به دست آمده، Gap را زیادتر کنید تا اندوکتانس کاهش یابد و اگر اندوکتانس کمتری به دست آمده است، باید تعداد دور سیم پیچ را افزایش دهید تا به اندوکتانس بیشتری برسید. در صورتی که جای کافی برای پیچش تعداد دور بیشتر سیم، روی قرقره وجود ندارد، باید از سیم نازکتری استفاده کنید تا سیم ها با تعداد دور کافی، جهت ساخت یک سیم پیچ با اندوکتانس کافی، روی قرقره چوک جا بگیرند.

یک نکته بسیار مهم دیگر در مورد سیم پیچ های لامپ های کم مصرف، و حتی سایر سیم پیچ ها روی ترانسفورماتورهای فرکانس بالا وجود دارد و باید آن را بدانید. ممکن است سیم پیچ یک لامپ کم مصرف را جهت بازپیچی، و عایق کاری لایه ای باز کنید و متوجه شوید که، قبلا چوک را با سیمی لاکی دو رشته یا سه رشته یا بیشتر، پیچیده اند. این نوع سیم پیچی جهت افزایش جریان دهی سیم پیچ در فرکانس های بالا، از طریق رفع اثر پوستی در سیم، یا Skin Effect پیشنهاد شده، و در برخی لامپ های کم مصرف نیز جهت افزایش درخشش لوله شیشه ای لامپ کم مصرف، به کار رفته است. ولی به دلیل عدم رعایت خیلی نکات از سوی سازندگان لامپ های کم مصرف، هنگام پیچیدن چوک لامپ کم مصرف، از جمله به کار بردن چند رشته سیم لاکی معمولی به جای سیم لیتز Litz، در سیم پیچی چوک لامپ کم مصرف، بدترین نوع چوک، همین چوک هاییست که دارای سیم لاکی چند رشته هستند. چون نشت الکتریکی بین سیم هایشان وجود دارد و همچنین خازن سرگردان بسیار بیشتری نسبت به سیم پیچ تک رشته دارند. حتی اگر موقع بازپیچی این نوع چوک ها، عایق کاری لایه ای انجام دهید هم، مشکل حل نخواهد شد و تعمیر لامپ کم مصرف با شکست مواجه خواهد گردید. تنها دو راه برای بازپیچی و تعمیرموفقیت آمیز چنین لامپ هایی وجود دارد:

• بازپیچی سیم پیچ با سیم لاکی تک رشته، به جای سیم لاکی چند رشته ای
• استفاده از سیم لیتز Litz ، جهت بازپیچی و بازسازی چوک لامپ کم مصرف

همچنین ، برخی سازندگان لامپ های کم مصرف، به جای استفاده از سیم های لیتز Litz در چوک لامپ کم مصرف های پر توان،از دو چوک یا دو سیم پیچ به صورت موازی، در مدار لامپ کم مصرف، استفاده کرده اند که این نیز، کاریست بسیار غلط، و سیسیان الکترونیک آنرا مردود و اشتباه می داند. چون موازی کردن سیم پیچ هایی که مدار مغناطیسی بسته دارند، و هیچ یک به دیگری القای متقابل در جهت موافق نداشته باشند، موجب کاهش اندوکتانس کل خواهد شد. کاهش اندوکتانس کل، در یک چوک لامپ کم مصرف، استارت زنی را برای بالاست مشکل می کند، و از طرفی به فیلامان ها و ترانزیستورها، و گاز درون لوله شیشه ای، فشار مضاعف وارد می کند. پس اگر موقع تعمیرات لامپ های کم مصرف، باچنین بالاستی روبرو شدید، باید فقط یک چوک را، پس از بازپیچی و عایق کاری لایه ای، وارد مدار کنید، تا عُمرِ تعمیر بیشتری به دست آورید و فشار حرارتی را از ترانزیستورها و لوله شیشه ای لامپ کم مصرف و گاز داخل آن بکاهید.

علاوه بر این، ممکن است موقع تعمیر یک لامپ کم مصرف نسبتا پر توان یا بالاست داخل مهتابی های فشرده یا سایر صنایع روشنایی، با یک پُل قدرت دوترانزیستوری مواجه شوید، که از همان یک پُل، دو خروجی گرفته اند، و عملا، یک بالاست، همزمان، دو لوله شیشه ای را، روشن می کند. این مسئله نیز، از نظر سیسیان الکترونیک، مردود است و توصیه نمی شود چنین چیزی تولید کنید یا پس از تعمیر، به همان شکل که بود، روانه منزل مردم کنید. چون، با اینکه سازنده این نوع بالاست یا لامپ کم مصرف، دو چوک مجزا برای راه اندازی دو لوله شیشه ای در نظر گرفته، ولی خازن های بازوی پَسیو مدار نیم پُل قدرت (خازن های تعادل مدار نیم پُل قدرت ) چهار عدد در نظر گرفته نشده تا هر لوله شیشه ای، به سر وسط یک جفت از آنها وصل شده باشد، و هر لوله شیشه ای بتواند به اندازه نیاز خود، از مدار، الکترون دریافت کند، و از سوی دیگر، اَمپدانس هیچ دو لوله شیشه ای لامپ کم مصرف یا مهتابی، دقیقا برابر با هم نیست، و همچنین، مهال است دو چوکی که آنها پیچیده اند و روی بُرد بالاست مونتاژ شده، اِندوکتانسی دقیق و معادل با هم داشته باشند. از همه اینها گذشته، خرابی یکی از چوک ها یا لوله های شیشه ای، منجر به آسیب به لوله شیشه ای دیگر شده، و به این دلایل، سیسیان الکترونیک، تولید این نوع مدار بالاست را توصیه نمی کند. هر لوله شیشه ای لامپ کم مصرف یا مهتابی، باید دقیقا به یک چوک و یک مدار نیم پل قدرت، متصل باشد. عدم رعایت تعادل یک به یک در این قطعات، یا موازی کاری در بالاست های لامپ کم مصرف، منجر به کاهش درخشش لوله شیشه ای، مصرف توان الکتریکی اضافه توسط بالاست و تلفات انرژی، و کُلا کاهش طول عمر لوله شیشه ای و لامپ کم مصرف خواهد شد. پس بنابراین، از یک مدار لامپ کم مصرف، تنها یک خروجی بگیرید و فقط یک لوله شیشه ای لامپ کم مصرف را به آن وصل کنید.

اگر موقع باز پیچی چوک لامپ کم مصرف، هسته فریتی E شکل آن شکست، نگران نباشید. چون می توان تکه شکسته را، درست سرجای قبلی نهاد، و با چسب قطره ای، چسباند. ولی باید بدانید بر اثر شکستگی یا تَرَکِ جزیی هسته فریتی، چوکِ لامپ کم مصرف:

• اندکی از میدان مغناطیسی تولید شده توسط سیم پیچ لامپ کم مصرف، در هر سیکل، از محل تَرَک به بیرون درز خواهد کرد، و هرگز مدار مغناطیسی آن مثل زمانی که هسته سالم و پیوسته بوده، بسته نخواهد بود.
• بر اثر هر شکستگی و ترمیم با چسب، اندکی به فاصله هوایی نهایی چوک، یا Gap آن، اضافه خواهد شد و همین موضوع منجر به کاهش اندوکتانس سیم پیچ می گردد.

نکته دیگر در مورد چوک لامپ های کم مصرف این است که، این قطعه بر اثر کار مدار لامپ کم مصرف و روشن ماندن لامپ، داغ خواهد شد، و دچار افزایش دما می گردد. اگر در برد مدار چاپی مدار لامپ کم مصرف، این قطعه خیلی نزدیک به ترانزیستورهاست، از آنجا که دو سر دارد و فقط لازم است دو پایه از چهار پایه یا پنج پایه آن را لحیم کاری کنید، و اگر فضای کافی برای دورکردن برد بالاست از لوله شیشه ای لامپ کم مصرف را دارید، می توانید پس از بازپیچی سیم پیچ چوک لامپ کم مصرف، آن را در طرف دیگر برد مدار چاپی بالاست، یعنی آن طرف که قطعات ندارد و ارتباطات مسی برد آنجاست، نصب کنید. به این ترتیب، گرمای سیم پیچ لامپ کم مصرف، منجر به انباشتِ حرارتی در ترانزیستورهایش نخواهد شد.

در مورد تعمیر لامپ های کم مصرف و چوک آنها، دیگر موضوع مهم و لازم به تکرار، حذف چوک های موازی به کار رفته در برخی بالاست ها، و بازپیچی و قرار دادن تنها یک سیم پیچ به ازای یک بالاست، برای یک لوله شیشه ای لامپ کم مصرف است. دیگر اینکه اگر می خواهید لامپ کم مصرف درخشان تری بعد از تعمیر داشته باشید، لازم است به جای سیم لاکی معمولی روی قرقره چوک لامپ کم مصرف، از سیم های لیتز Litz استفاده کنید. همچنین سیم های لیتز Litz قابل موازی سازی با یکدیگر نیستند. نباید برای به دست آوردن سیم لیتز Litz با قطر بیشتر، چند رشته سیم Litz لیتز را با همدیگر به صورت موازی بپیچید. در پایان باید بدانید که، جریانی که از سیم پیچ چوک لامپ کم مصرف می گذرد، دقیقا همان جریانی است که از سیم پیچ اولیه ترانسفورماتور ترویدی و همینطور از لوله شیشه ای لامپ کم مصرف می گذرد. چون این قطعه، با لوله شیشه ای لامپ کم مصرف، و سیم پیچ اولیه ترانسفورماتور تروید لامپ کم مصرف، سری بسته شده است. پس تعداد الکترونهای عبوری از این سه قطعه، در هر ثانیه، یکسان است.

علت های سوختن و بروز خرابی لامپ کم مصرف

علاوه بر اینکه، کیفیت پایین لوله شیشه ای لامپ کم مصرف، و همچنین کیفیت کم قطعات به کار رفته در مدار لامپ کم مصرف، اولین و مهمترین عوامل بروز خرابی و سوختن فیلامان های لامپ کم مصرف و خرابی مدار لامپ کم مصرف هستند، یک لامپ کم مصرف، به علت های زیر نیز، دچار خرابی و خاموشی می گردد:

• روشن و خاموش کردن لامپ کم مصرف، به صورت مکرر، بخصوص وقتی لامپ روشن و داغ بوده است. لامپ های کم مصرف را نباید به مدارهای چشمک زن، وصل کرد.
• کثیفی بُرد مدار چاپی لامپ کم مصرف، شامل گرد و غبار و روغن و flux باقیمانده از مونتاژ یا تعمیر، یا حین تولید لامپ کم مصرف. کثیفی بُرد مدار لامپ کم مصرف می تواند در هر دو طرف برد وجود داشته باشد، که باید موقع تعمیر لامپ کم مصرف، آنها را با تینرِ فوری، و یک مسواک یا بُرِس نرم، به خوبی شستشو داد و سپس با جریان پُر فشارِ هوا، خشک کنید. همچنین، بعد شستشو با تینر فوری، با کاغذ باطله نیز می توان تمیزکاری و رفع روغن و خشک کردن را به خوبی انجام داد.
• روی هم افتادگی یا در هم پیچیدگی سیم های ترانسفورماتور تروید لامپ کم مصرف، که موقع تولید و ساخت، بر اثر بی دقتی در ساخت یا فشار خوردن حین مونتاژ و حمل و نقل رخ داده باشد. این مورد باید موقع تعمیر لامپ کم مصرف، رفع شود، سپس با عبور دهی نوارهای تلقی عایق، و خم کردن دو سرِ تلق و گیر انداختن آن داخل تروید، سیم پیچ های ترانسفورماتور تروید را کاملا از هم دور و فاصله هوایی آنها را حفظ نمایید. عبور دهی نوار عایق از جنس تلق، تضمین می کند سیم پیچ های ترانسفورماتور تروید، هیچ گاه با یکدیگر تماس نداشته باشند، و بر اثر تکان یا ادامه فرآیند تعمیر، روی همدیگر نمی افتند. هرگز از چسب های مایع و حرارتی و امثال این، برای تثبیت سیم های ترانسفورماتور تروید یا سیم پیچ لامپ کم مصرف، استفاده نکنید. چسب ها، عایق های خوبی برای ترانسفورماتور و چوک و غیره نیستند، و در دماهای مختلف، رسانش های مختلف از خود بروز می دهند، و از آنجا که لامپ کم مصرف، موقع کار، دچار افزایش دما می شود، نباید در تعمیر آن، از چسب های قطره ای، حرارتی، PVC ، و غیره استفاده کرد. استفاده از چسب در تعمیرات لامپ کم مصرف، عُمرِ تعمیر را کاهش می دهد.
• اتصال لامپ کم مصرف به دیمر ها و یا ولتاژ های کمتر یا بیشتر از ولتاژ استاندارد تعریف شده برای یک لامپ کم مصرف
• انباشتِ حرارتی، از دیگر علل سوختن لامپ کم مصرف است. لوله شیشه ای لامپ کم مصرف، موقع کار، دچار افزایش چشمگیر حرارت می شود. از آنجا که برد مدار چاپی و قطعات مدار لامپ کم مصرف، در هنگام تولید، بسیار نزدیک به لوله شیشه ای نصب می شوند، لامپ کم مصرف، دچار انباشتِ حرارتی می شود، و خطر سوختن ترانزیستورهای مدار لامپ کم مصرف، افزایش می یابد. برای جلوگیری از انباشت حرارتی، راهکارهای زیر وجود دارد:

• افزایش تماس لامپ کم مصرف با هوای محیط، جهت دفع حرارت. مثلا توسط حذف حباب های تزیینی، به خصوص در جایی که خطر ریزش آب و مایعات روی لامپ کم مصرف وجود نداشته باشد.
• نصب هیت سینک آلومنیومی، روی ترانزیستورهای لامپ کم مصرف. این کار فقط وقتی میسر و مفید است که، بُردِ مدار چاپی لامپ کم مصرف را، پس از تعمیر لامپ کم مصرف، جایی دورتر از لوله شیشه ای لامپ کم مصرف، نصب کنید. همچنین اینکه، لامپ کم مصرف بعد از تعمیر دیگر بصورت اولیه فشرده نخواهد بود و دیگر برد بالاست لامپ کم مصرف، در جای قبلی، جا نمی شود. اگر چه این کار، ظاهر لامپ کم مصرف را تغییر می دهد و بُردِ بالاست لامپ کم مصرف، هنگامی که لامپ خاموش است، دیده می شود، ولی سیسیان الکترونیک معتقد است این کار، عُمرِ مفید ترانزیستورهای لامپ را بالا برده، و در دفع حرارت ترانزیستورها، بسیار موثر است. اگرچه نقص این روش این است که، باز و بستن لامپ کم مصرف در پاتروم یا جالامپی را، مشکل می کند، و خطر برق گرفتگی حین باز و بستن لامپ را افزایش می دهد. ولی در صورت رعایت جوانب احتیاطی و ایمنی، و برای جایی که لامپ در ارتفاع نصب شده، و یا قرار است فقط یک بار در محل ، نصب شود، روش ایده آلی است.
• نصب نکردن لامپ کم مصرف، در محیط های گرم و بدون تهویه.
• دور کردن بُردِ مدار چاپی لامپِ کم مصرف، از لوله شیشه ای آن، جهت جلوگیری از نشت حرارت لوله شیشه ای، به مدار لامپ کم مصرف و قطعات لامپ کم مصرف

• تماس با بخارات شیمیایی، ریزش آب و مایعات، و رطوبت، از دیگر علل سوختن لامپ های کم مصرف، و آسیب دیدن مدارِ آنهاست. مواد شیمیایی و بخارات آنها، می تواند منجر به سولفاته زدن و اکسیداسیون بُرد مدار چاپی لامپ کم مصرف، و در نهایت آسیب به آن شود. همچنین رطوبت محیطی، به پایه های قطعات مدار لامپ کم مصرف، آسیب و نشت جریان ایجاد می کند. همچنین در مواردی که رطوبت زیاد باشد، بخار آب ، به خازن صافی مدار لامپ کم مصرف نفوذ کرده، و موجب نشتی الکتریکی می گردد، که موقع تعمیرات لامپ کم مصرف، باید این خازن مهم، به دقت بررسی و مورد آزمایش الکتریکی از نظر نشت جریان و ظرفیت و تخلیه ناخواسته، شود. توجه داشته باشید، نشت در این خازن، و عدم تشخیص نشت این خازن، علاوه بر کاهش عمر تعمیر یک لامپ کم مصرف، توان مصرفی لامپ کم مصرف را افزایش داده، و به مرور، دمای این قطعه را افزایش می دهد، و سر انجام باعث اتصالی و سوختن مدار لامپ کم مصرف، می شود. این قطعه را، باید با دستگاه سنجش نشت جریان الکتریکی سیسیان الکترونیک، و همچنین یک خازن سنج، آزمایش کنید. قبل از کار با خازن سنج، باید خازن را تخلیه کنید. خازن را اتصال کوتاه کرده و سپس به خازن سنج وصل کنید. اتصال یک خازن دارای بار الکتریکی، به خازن سنج، آسیب جبران ناپذیری به این دستگاه سنجش، وارد خواهد آورد. پس حتما پیش از وصل خازن،پایه های آن را به یک فلز بدون روکش و بدون رنگ، وصل کنید تا تخلیه شود. سپس به خازن سنج وصل کنید.

برای نظر دهی در مورد لامپ کم مصرف و تعمیر آن، و طرح سوال و جواب آنلاین، از بخش گفتگوی آنلاین سایت استفاده کنید. همچنین می توانید سوالات و نظرات و پیشنهادات خود را به ایمیل ✉  ciciyan.electronic@gmail.com  ✉ ارسال کنید. در اولین فرصت، به ایمیل ها پاسخ داده خواهد شد.